Inleiding

In de brugklas van Niekée hebbend de docenten een stappenplan en bijbehorende  werkwijze ontwikkeld waarlangs zij de leerlingen laten leren. Het doel van dit stappenplan is dat leerlingen op hun eigen tempo en niveau en volgens hun eigen strategie een leerstap kunnen doorlopen. Leerlingen geven dan zelf aan in hoeveel tijd en op welk niveau zij een leerstap doorlopen. De docent coacht de leerling op zijn voortgang. Daarnaast werken de leerlingen aan Wings waarbij zij zelf een onderwerp of thema onderzoeken.

Op dit moment is de brugklas nog niet zo ver. De docenten bespreken periodiek met elkaar welke ontwikkeling zij willen inzetten in het onderwijs dat zij verzorgen. Wekelijks evalueren zij deze ontwikkeling en stellen bij waar nodig.

De docenten zijn nu zo ver dat leerlingen wekelijks voor elk vak of leergebied een weektaak krijgen. De leerling kan vervolgens zelf beslissen hoeveel tijd hij voor de verschillende weektaken nodig heeft. De docent geeft daarbij nog aan op welk niveau de leerling de taak minimaal afrond. De leerling mag en kan altijd reiken naar een hoger niveau.

Stappenplan

• Het stappenplan van de brugklas ziet er als volgt uit:
• Doelstelling
• Introductie
• Opdrachten / taken
• Bronnen
• Evaluatie / feedback

Vervolg

De brugklas is begonnen met deze ontwikkeling. De werkwijze van de brugklas, waarbij docenten zelf de manier waarop zij hun onderwijs vormgeven ontwikkelen en inhoud geven, willen we doorvoeren in de andere leerjaren van Niekée. Dit betekent dat we onze collega’s eerst moeten meenemen in de huidige invulling van de brugklas. Dit begint met het uitleggen van het waarom. Dat doen we woensdag 4 maart tijdens een interne studiedag.

Collega’s worden uitgedaagd om gebruik te maken van de mogelijkheden van een website, digitaal toetsen, flipping the classroom, stappenplan of ibooks om onderwijs op maat voor hun leerlingen mogelijk te maken. Daartoe ontwikkelen ze woensdag een stuk onderwijs voor donderdag (of een andere dag).

Ter onderbouwing van deze andere manier van werken hieronder enkele bronnen.

Motivatie

Onderzoek universiteit Groningen

Onderzoek ‘Motivatie, zelfregulering en schoolprestaties van leerlingen op het beroepsonderwijs’ door universiteit Groningen. http://dissertations.ub.rug.nl/faculties/gmw/2014/k.f.a.stroet/

Motivatie verbetert door:

• Ondersteunen van basisbehoefte van leerlingen en ruimte voor autonomie
• Dit doen vanuit een consequente, tamboerde aanpak
• Dit doen door differentiatie in instructie

Leerlingen motiveren: een onderzoek naar de rol van leraren

Handreikingen naar aanleiding van het onderzoek ‘Leerlingen motiveren: een onderzoek naar de rol van leraren’ door Open Universiteit Heerlen. https://www.ou.nl/web/look-dossiers/motivatie/leerlingen-motiveren

Vijf handreikingen

1. Kies voor procesgeorienteerde instructie.
   1. Zorg ervoor dat je je vanaf je eerste lesdag een goed beeld vormt van het zelfregulerende leervermogen van je leerlingen.
   2. Stem je procesgeoriënteerde instructie af op het zelfregulerende leervermogen van je leerlingen.
   3. Monitor de vorderingen van je leerlingen voortdurend, zodat je niveau en intensiteit van procesgeoriënteerde instructie – indien nodig – kunt bijstellen.
2. Kies voor differentiatie.
   1. Stem de instructie dynamisch af op de leerbehoeften en leervermogens van je leerlingen en richt de instructie op de ‘zone van naastgelegen ontwikkeling’.
   2. Wees jezelf voortdurend bewust van het risico van negatieve etikettering.
3. Kies voor verbinding met de leefwereld van leerlingen.
   1. Verdiep je in de leefwereld van je leerlingen.
   2. Sluit, waar dat mogelijk en verantwoord is, actief aan bij de leefwereld van je leerlingen in de keuze van onderwerpen, opdrachten en methodieken.
4. Kies voor coöperatief leren.
   1. Vorm je een goed beeld van het samenwerkend vermogen van je leerlingen.
   2. Rust je leerlingen eerst toe met samenwerkingsvaardigheden vóórdat je samenwerkingsopdrachten geeft.
   3. Stem het niveau van samenwerkingsopdrachten af op het niveau van het samenwerkend vermogen binnen coöperatieve groepen.
   4. Vat samenwerkend vermogen op als een dynamische competentie, die op grond van proces-en productevaluaties verder ontwikkeld kan worden.
   5. Stel coöperatieve groepen heterogeen samen, omdat dit ten goede komt aan de leeropbrengsten van zwakke leerders.
5. Stel je zelf op als een onderzoekende, lerende professional, die stelselmatig werkt aan het verbeteren van de eigen lespraktijk in dienst van de motivatie en leeropbrengsten van de aan jou toevertrouwde leerlingen:
   1. binnen de klas:
      1. door de vier hierboven genoemde principes van motivatiebevorderende instructie met beleid en maatwerk toe te passen;
      2. door jezelf concrete kortetermijndoelen te stellen voor leeropbrengsten en leerproces;
      3. door de mate van realisatie van deze doelen regelmatig te analyseren en te evalueren;
      4. door je instructiepraktijk, indien nodig, bij te stellen op grond van deze analyses en evaluaties.
   2. buiten de klas:
      1. door je eigen professionele inzichten, praktijken en vragen te delen met collega’s binnen en buiten de school;
      2. door je eigen inzichten, praktijken en vragen te toetsen aan de inzichten van collega’s, schoolleiding wetenschappers et cetera;
      3. door je eigen inzichten en praktijken – indien nodig – bij te stellen op grond van de inzichten van collega’s, schoolleiding, wetenschappers enzovoort.

Evaluatie / Feedback

Diverse onderzoeken wijzen er op dat formatief toetsen (eindbeoordeling) minder goed werkt in een leerproces dan summiteit toetsen (diagnostische toets met leerfeedback). Het onderwijs in Finland werkt op deze manier en scoort er goed bij. Achtergrond informatie van reeds 4 jaar oud vond ik bij Wilfred Rubens. Daar staan de volgende uitspraken van Donald Clarck naar aanleiding van een keynote van ‘assessment professor’ Paul Black:

• Cijfers suggereren een eindpunt. Geef liever feedback, gericht op verbetering.
• Cijfers zeggen niets over de mate waarin een lerende zichzelf kan verbeteren of kan veranderen. Clark:
  

  The mark is seen as a score on fixed ability, fixing in the mind of the learner a view of themselves.

• Goede cijfers kunnen lerenden demotiveren om zich verder te ontwikkelen.
• Cijfers worden een doel op zich, in plaats van dat begrip en verbetering het doel van het leerproces zijn.
• Docenten die cijfers geven, geven vaak minder vaak kwalitatieve feedback. Terwijl ontwikkeling en groei juist daar baat bij hebben.
• Een cijfer zegt in feite niets over je intellectuele inspanningen. Clark:
  

  It reinforces the idea of innate ability rather than aspirational learning.

• Cijfers aan het einde hebben geen waarde voor leren. Ze categoriseren lerenden alleen in termen van winnaars en verliezers.

Zittenblijven

In een artikel van NIVOZ worden diversen onderzoeken aangehaald waarom zittenblijven achterhaald is en waarom. Het artikel begint met het benoemen van de rode draad van de uitkomsten van de verschillende onderzoeken: “De rode draad van de uitkomsten van de onderzoeken die hierin besproken worden, is dat zittenblijven geen duidelijke positieve effecten heeft voor succes in de schoolloopbaan, en dat de sociaaleconomische achtergrond van leerlingen een belangrijke contextuele invloed is.”

Onlangs heeft het CPB gepubliceerd hoeveel het concept zittenblijven onze maatschappij jaarlijks kost. De kosten voor de schatkist bedragen 500 miljoen euro, 3% van de totale uitgaven voor PO en VO. Een berekening voor de totale indicatieve kosten waarin gemiste inkomstenbelasting en premies zijn berekend lopen richting de 900 miljoen euro. Dit alles los van de gevolgen voor het kind.